Prehospitalno zbrinjavanje (PHZ) i trijaža su osnovne komponente hitne medicinske pomoći (HMP) koje pomažu da pacijenti dobiju odgovarajući nivo zdravstvene nege na vreme.
Prehospitalno zbrinjavanje se odnosi na medicinski tretman koji se pruža pacijentima na mestu poziva, pre nego što stignu u bolnicu ili drugu medicinsku ustanovu, nakon čega sledi hitan transport pacijenta do ustanove u kojoj ce dobiti sledeći, kompleksniji nivo lečenja.
Prehospitalno zbrinjavanje uključuje osnovnu prvu pomoć i niz procedura, kao što je obrada rana, ali i postupke za spašavanje života, kao što su endotrahealna intubacija i urgentna terapija šoka primenom intravenskih medikamenata i tečnosti. Prehospitalnu negu pružaju specijalno obučeni zdravstveni radnici HMP koji su opremljeni savremenom medicinskom opremom i rade prema standardim protokolima kao što je ATLS (Advanced Trauma Life Support) napredni koncept spašavanja života koji je predložila American College of Surgeons Commitee on Trauma. ATLS u celini podrazumeva široki koncept zbrinjavanja u dva nivoa, prehospitalno i hospitalno (Slika 1).
Referenca: van Maarseveen OEC, Ham WHW, van de Ven NLM, Saris TFF, Leenen LPH. Effects of the application of a checklist during trauma resuscitations on ATLS adherence, team performance, and patient-related outcomes: a systematic review. Eur J Trauma Emerg Surg. 2020 Feb;46(1):65-72.
Slika 1. Šematski prikaz koncepta ATLS
Trijaža pacijenata je proces “sortiranja” pacijenata na osnovu težine njihovog zdravstvenog stanja i verovatnoće da će im biti potrebna hitna medicinska pomoć višeg nivoa. Trijažu obavljaju zdravstveni radnici koji su obučeni za korišćenje standardizovanih trijažnih protokola. Cilj trijaže je da se osigura da pacijenti dobiju odgovarajući nivo nege na osnovu hitnosti.
U hitnim stanjima trijaža obično uključuje procenu stanja pacijenata na osnovu skupa tačno utvrđenih kriterijuma, kao što su procena vitalnih parametra, stepen težine povreda, postojanje spoljšnjeg krvarenja, znaci unutrašnjeg kravarenja. Pacijenti kod kojih se skorovanjem proceni da su u kritičnom stanju moraju biti prevezeni najbližu zdravstvenu ustanovu koja ih može zbrinuti, na primer Urgentni centar ili drugu specijalizovanu medicinsku ustanovu, dok se oni sa lakšim povredama ili bolestima mogu lečiti u opštoj bolnici ili ambulatno.
Prehospitalna nega i trijaža su ključne komponente hitne medicinske pomoći koje pružajući ranu i neposrednu pomoć, medicinski intervenciju i odgovarajuću trijažu, te mogu pomoći u poboljšanju ishoda, preživljavanju kritičnih pacijenata i smanjenju rizika od komplikacija ili dugotrajnih invaliditeta.